دستور اخراج همه اتباع غیرمجاز از کشور صادر شد (۶ تیر ۱۴۰۴) پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی امروز (جمعه، ۶ تیر ۱۴۰۴) | وزش باد، پدیده غالب جوی در سطح استان ۴ پروتکل بهزیستی برای حفاظت از سلامت روان کودکان تحت پوشش در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی عبور دومین هواپیمای خارجی از آسمان ایران (۶ تیر ۱۴۰۴) آخرین مهلت ثبت‌نام آزمون استخدامی آموزش و پرورش، امروز (۶ تیر ۱۴۰۴) پیش‌بینی بارش‌های ۵روزه در ۱۰ استان (۶ تیر ۱۴۰۴) آزمون جامع دکتری در دانشگاه آزاد حذف نشده است ۹ مصدوم بر اثر تصادف پراید و پژو در جاده میامی-مشهد (۵ تیر ۱۴۰۴) درخواست تشکل‌های میراث فرهنگی ایران از سازمان یونسکو پس از حملات اسرائیل به بناهای تاریخی پروژه تأمین مسکن فرهنگیان همچنان ادامه دارد بیانیه تشکل‌های عالی کارگری و بازنشستگی کشور درباره تقدیر از نیرو‌های مسلح و گرامیداشت مقام شهدا چگونه بدون رژیم غذایی وزن خود را کاهش دهیم؟ حذف مدارس سنگی، گام اصلی در مسیر تحقق عدالت آموزشی جزئیات محدودیت ترافیکی مسیر‌های منتهی به مراسم تشییع پیکر شهدای حملات رژیم صهیونیستی در مشهد، فردا (۶ تیر ۱۴۰۴) تمدید مهلت سنجش سلامت کلاس اولی‌ها در خراسان جنوبی بازگشت سرویس‌دهی مترو تهران به روال عادی از روز شنبه (۷ تیر ۱۴۰۴) خدمات درمانی رایگان برای مجروحین حملات رژیم صهیونیستی ویتیلیگو فقط یک بیماری پوستی نیست چرا شنا در کاهش استرس موثر است؟ جزئیات جدید درمورد نحوه برگزاری امتحانات دانشگاه‌ها (۵ تیر ۱۴۰۴) پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی امروز (پنجشنبه، ۵ تیر ۱۴۰۴) | آغاز روند افزایش تدریجی دما از فردا حجاج ایرانی باقی‌مانده در عربستان، از طریق فرودگاه بین‌المللی مشهد جابه‌جا خواهند شد + فیلم شهادت ۱۲ عضو خانواده دانشمند ایرانی در پی حمله رژیم صهیونیستی + عکس مراسم تدفین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی شنبه برگزار می‌شود لزوم جلوگیری از فروش دخانیات در مراکز غیرمجاز | قاچاق سیگار‌های الکترونیک به کشور دستورالعمل جامع بهداشت محیط در ایام سوگواری محرم و صفر ۱۴۰۴ ابلاغ شد تشکیل ۱۴ کمیته تخصصی برای شرایط بحرانی به دستور وزیر آموزش‌وپرورش ذخایر شش‌ماهه دارو و شیرخشک تأمین شده است بیانیه مسئولان آموزش عالی کشور در پاسداشت شهدای حمله رژیم صهیونیستی
سرخط خبرها

سرگذشت معادن خراسان در یک پایان نامه قدیمی

  • کد خبر: ۷۲۶۹۶
  • ۱۲ تير ۱۴۰۰ - ۱۸:۰۶
سرگذشت معادن خراسان در یک پایان نامه قدیمی
در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی یک پایان نامه قدیمی وجود دارد که در آن دانشجویی با نام ««اکبر توکلی راد» تلاش کرده آمار دقیقی از معادن استان خراسان ارائه دهد.

به گزارش شهرآرانیوز؛ در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی یک پایان نامه قدیمی وجود دارد که در آن دانشجویی با نام ««اکبر توکلی راد» تلاش کرده آمار دقیقی از معادن استان خراسان ارائه دهد. نکته قابل توجه این پایان نامه سال نگارش آن است؛ ۱۳۵۸، یعنی سال آغاز جنگ ۸ ساله ایران و عراق که کمبود بودجه و مشکل تأمین هزینه‌های استخراج را رقم زده و سبب تعطیلی بسیاری از معادن استان خراسان شده است. با این همه او تعداد معادن فعال خراسان را ۱۳۰ معدن ذکر کرده و می‌نویسد: «هر ساله تعدادی معدن دیگر هم کشف می‌شوند که هنوز به بهره برداری نرسیده اند.

 

مثلا سال گذشته (۱۳۵۷) ۵۵ پروانه اکتشاف معدن صادر شده است که متراژی معادل ۲۲۰۰ متر مربع داشته اند.» او همچنین در ادامه به بررسی معادن کشف شده از ۱۰ سال گذشته می‌پردازد و می‌گوید: «در این یک دهه (۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷) حدود ۱۴۹۸ معدن در خراسان کشف شده اند.» توکلی محصول این معادن را از نظر فراوانی به ترتیب فیروزه، مس، سرب و روی، آهن، زغال سنگ، کُک، گل سفید و منیزیت، بنتونیت، خاک نسوز، پنبه نسوز، کرومیت و نمک، فلورین، سیپولیت، سیلیکات مس، فلدسپات، خاک سرخ، منگنز و براکس و مواد رادیواکتیو می‌داند، اما تاکید می‌کند که مهم‌ترین معدن خراسان «فیروزه» است.

 

او می‌نویسد:هم اکنون دو معدنِ دارای پروانه بهره برداری در استان وجود دارد که یکی معدن فیروزه نیشابور و دیگری معدن فیروزه نیگان در کاشمر است: «حفره‌ها و غار‌های قدیمی که در اثر استخراج سنگ فیروزه در نقاط مختلف معدن مشاهده می‌شود، قدمت آن را به چندصد سال قبل می‌رساند. عمق حفره‌ها در بعضی نقاط تا ۲۰ متر هم می‌رسد که محلی‌ها به آن «پیشکار‌های شدادی» می‌گویند.


مس

براساس نوشته توکلی، مهم‌ترین معدن مس استان، معدن «قلعه زری» در جنوب بیرجند است که در آن دوران سالانه ۳۰ هزار تن مس از آن استخراج می‌شده است. او تأکید می‌کند که جز این معدن، باقی معادن مهم مس خراسان نظیر معدن مس و سرب تکنار در سبزوار در حالت نیمه تعطیل قرار دارند که دلیل آن هزینه‌های هنگفت استخراج است.


سرب و روی

او ادامه می‌دهد: «در خراسان بیش از ۱۰ معدن سرب و مخلوط سرب و روی شناخته شده و مورد بهره برداری قرار گرفته که همه آن‌ها در سال‌های اخیر تعطیل شده اند. معادن سرب نایبند، چاه سرب و ازبکوه در زمان فعالیت از اهمیت خاصی برخوردار بوده اند. هم اکنون هیچ یک از معادن سرب و مخلوط سرب و روی استان بهره برداری نمی‌شود و این معادن یا به صورت موقتی یا دائمی تعطیل شده اند.


پژوهش او درباره معادن آهن هم دارای این اطلاعات است: «در استان، از ۷ معدن بزرگ آهن، ۲ معدن آهن؛ معدن آهن نیزار و پیوه ژن، دارای پروانه بهره برداری هستند. طبق بررسی و مطالعاتی که یک شرکت خصوصی درباره ذخایر آهن این معادن انجام داده، هم اکنون ذخیره قطعی کارخانه‌های آهن در خراسان به مرز ۸۰ میلیون تن رسیده که این مقدار سنگ آهن می‌تواند خوراک کارخانه ذوب فولاد خراسان را با مصرف ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن در سال به مدت ۸۰ سال تأمین کند.


معدن زغال سنگ

به گفته او، بر اثر عملیات اکتشاف و پی جویی‌هایی که طی آن سال‌ها (۱۳۵۸) از سوی دولت در منطقه طبس انجام شده، ذخیره در خورتوجهی از ماده معدنی زغال سنگ به دست آمده است که مقدار آن را از جنوب غربی نایبند تا منطقه رباط خان و پشت بادام تخمین زده اند: «ذخیره زمین شناسی زغال سنگ این منطقه چندین میلیارد تن برآورد شده است.


کک

توکلی راد درباره معادن کک نیز می‌نویسد: «در کارخانه جات قند، جهت تصفیه شربت قند از کک به عنوان سوخت کوره آهک پزی استفاده می‌شود. طبق این بررسی برای فعالیت کارخانه‌های قند خراسان سالانه ۱۷ هزار و ۶۰۰ تن کک مورد نیاز است که ۱۲ هزار تن آن از معادن خراسان و باقی از دیگر معادن کشور تأمین می‌شود.»


گل سفید و منیزیت

بر خلاف دیگر مواد معدنی که در نقاط مختلف استان پراکنده اند، ذخایر گل سفید به طور عمده در سه منطقه بیرجند، جلگه رخ و قائن متمرکز شده اند که پس از پوست گیری و بسته بندی در بازار‌های مشهد و تهران به فروش می‌رسند. گل سفید ترکیبی از اکسید‌های منیزیم و کلسیم است که در صنعت رنگ سازی استفاده می‌شود.


آن طور که این محقق نوشته گویا از منیزیت در ساخت آجر و آلیاژ‌های دور آلومینیوم و برخی قطعات هواپیمای جت، پزشکی و داروسازی استفاده می‌شود و در این سسال، ۵ معدن منیزیت در مناطق حوض سفید، میناخو، چاکندوک، پیازی و ده قلعه قرار دارد که در حال تجهیز شدن برای بهره برداری هستند.
دربخشی از این پژوهش آمده است: «بنتونیت نوعی رس است که از آن در عملیات حفاری چاه‌های نفت استفاده می‌شود. ذخایر بنتونیتِ خراسان به شکل پراکنده در ۶ معدن در جنوب فردوس و کاشمر وجود دارند که مجموع ذخیره آن بیش از ۵ میلیون تن برآورد شده است.»


خاک نسوز

۳ معدن خاک نسوز در گناباد، کفترکوه و رباط خان وجود دارد که از سال ۵۶ تعطیل شده اند. این محصول ماده اولیه کارخانه آجر نسوز خراسان را تأمین می‌کند.


پنبه نسوز

برابر پژوهش توکلی راد، ذخایر پنبه نسوز استان در دو منطقه حاجات نهبندان و گل ختمی مشهد شناسایی شده، ولی گواهی نامه کشف آن صادر نشده بوده است: «پنبه نسوز در لوله سازی و ساخت صفحات آزبست و نظایر آن و همچنین به عنوان عایق در صنایع استفاده می‌شود.»


کرومیت

معادن کرومیت استان هم گویابسیار زیاد و در ۳ ناحیه سبزوار، تربت حیدریه و فریمان قرار دارند.


نمک

او درباره معدن نمک هم می‌نویسد: «خراسان دارای ۳ معدن نمک سنگی در سلطان آباد، عمارلو و حصار یزدان نیشابور با مقدار سالانه ۱۰ هزار تن و ۴ معدن نمک آبی در تربت جام، جاجرم، طبس و سبزوار است که سالانه ۴ هزارو ۵۰۰ تن استخراج دارند. قیمت هر تن نمک در مشهد ۷۰۰ ریال است.»


با تشکر از: محمدمهدی مرتضوی و راحله یگانه در کتابخانه تخصصی تاریخ.
مرکز اسناد آستان قدس رضوی

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->